انواع مته و کاربرد آن

در دنیای ابزارآلات، محصولات متعددی و متنوعی وجود دارند که هرکدام با هدفی خاص تولید شده‌اند. مته را می‌توان یکی از رایج‌ترین و کاربردی‌ترین ابزارها دانست که با استفاده از نیروی چرخشی کار کرده و در صنایع بسیاری کاربرد دارد. این ابزار چندمنظوره برای ساخت، تعمیر و بسیاری از امور دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد. کاربرد بالای این محصولات باعث شده تا تولیدکنندگان مته، این ابزار را در مدل‌های مختلف ساخته و روانه بازار کنند. در این بخش با ما همراه باشید تا معرفی انواع مته بپردازیم.

مته چیست و چه کاربردی دارد؟

مته یک ابزار برشی است و برای ایجاد حفره و یا گسترش سوراخ در مواد جامد بکار می‌رود. به عبارتی دیگر مته (Drill Bit) به قطعه یا ابزاری گفته می‌شود که شبیه به یک میله آج‌دار است. با استفاده از مته می‌توان در انواع اجسام اعم از چوب، انواع فلزات، بتن، سنگ، شیشه، مصالح ساختمانی و غیره، سوراخ یا حفره ایجاد کرد. بطور معمول برای استفاده از مته باید آن را داخل دستگاه دریل قرار داد. دریل یک دستگاه استاندارد دورانی و چرخان است که قسمت انتهایی مته درون آن قرار می‌گیرد. انواع مته دریل در بازار موجود است که هر کدام از کاربرد منحصر به فردی برخوردار هستند.

انواع مته از نظر جنس

مته با توجه به کاربری آن، در جنس‌های مختلفی تولید شده و از متریال گوناگون برای ساخت آن استفاده می‌شود. بطور کلی انواع مته از نظر جنس عبارتند از:

مته با جنس فولاد کم کربن

مته فولادی را می‌توان در صدر مته‌های پرکاربرد از نظر مصرف خانگی و عمومی قرار داد. مته فولادی در دو نوع کم کربن و کربن زیاد وجود دارد. مته فولادی با کربن کم برای اجسامی که سختی پایینی دارند و تقریبا نرم هستند، مناسب خواهد بود. از جمله این موارد می‌توان به فلز نازک، چوب نرم، پلاستیک و … اشاره کرد. در واقع مته فولادی کم کربن توانایی سوراخکاری فلزات ضخیم و مواد سخت را ندارد؛ چراکه فقط 10 الی 20 درصد آن کربن است. این نوع مته در مقایسه با سایر جنس‌ها ارزان‌تر بوده و بعد از چندبار استفاده نیاز به تیز شدن خواهد داشت.

مته با جنس فولاد پرکربن

برخلاف مدل قبلی، در ساخت این نوع مته فولادی از کربن زیاد استفاده شده است؛ در نتیجه مقاومت بسیار بالایی دارد. مته فولادی پرکربن با توجه به مدل و آج آن، برای سوراخکاری در اجسام سخت فلزی و چوب‌های محکم با بافت متراکم مورد استفاده قرار می‌گیرد. تقریبا نیمی از این نوع مته را کربن تشکیل می‌دهد و به همین علت از عمر مفید طولانی‌تری برخوردار است. این نوع مته خیلی نیاز به تیز شدن ندارد و فرم خود را در مدت زمان طولانی حفظ می‌کند.

مته با جنس فولاد سرعت بالا

یکی از محبوب‌ترین انواع مته از نظر جنس که به آن مته HSS نیز گفته می‌شود. این نوع مته برای اکثر سطوح، اجناس خانگی و کارگاهی با سختی بالا اعم از چوب، فلزات و … مناسب می‌باشد. در ساخت این نوع مته از آلیاژ تنگستن و کروم استفاده شده و به همین علت مقاومت زیادی در برابر گرما نشان می‌دهد.

مته با جنس الماسه

یکی دیگر از انواع مته که بدلیل وجود زائده‌ای الماسی شکل بر روی آن، به مته الماسه معروف است. زائده موجود بر روی این نوع مته معمولا از جنس فولاد کاربید یا تنگستن کاربید بوده و به دلیل مقاومت بسیار بالایی که دارد، برای سوراخکاری سطوح بسیار سخت همچون سنگ و بتن مورد استفاده قرار می‌گیرد. نکته قابل توجه اینجاست که از مته الماسه نباید برای سوراخکاری فلزات استفاده کرد؛ چراکه فولاد کاربید نقطه ذوب پایینی دارد و هنگام سوراخ کردن فلزات ذوب می‌شود. مته الماسه در سایزهای مختلف در بازار موجود بوده و متناسب با نوع کار می‌توان بهترین سایز را خریداری کرد.

مته با جنس کبالت

نوع دیگری مته با سرتیغه کبالت که برای ایجاده حفره و سوراخکاری فلزات سخت و مقاوم مثل فولاد، آهن، آلومینیوم و استیل ضدزنگ مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع مته در صنایع مختلفی از جمله ساختمان‌سازی، صنعت خودرو، ساخت ابزارآلات، ساخت قطعات الکترونیکی و … کاربرد دارد. مته از جنس کبالت به دلیل سختی و مقاومت بسیار بالایی که دارد، از ماندگاری و دقت بیشتری در مقایسه با سایر انواع مته برخوردار است. از دیگر ویژگی‌های این نوع مته می‌توان به مقاومت بالای آن در برابر دما و گرما اشاره کرد که باعث شده برای سوراخکاری فلزات گزینه مناسبی محسوب شود.

انواع مته از نظر پوشش

به منظور افزایش طول عمر مته، پس از ساخت آن معمولا به کمک نوعی آلیاژ، پوششی برای آن ایجاد می‌کنند. این پوشش‌ها متنوع بوده و معمولا در یکی از حالت‌های زیر است:

پوشش تیتانیوم

یکی از انواع مته از نظر پوشش که برای فلزات، فایبرگلاس‌ها و PVC مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع مته با پوشش تیتانیوم از دوام مناسبی برخوردار بوده اما مشکلی که دارند این است که خیلی خوب تیز نمی‌شوند.

پوشش اکسید سیاه

مته با پوشش اکسید سیاه در برابر هرگونه سایش، خوردگی و دما مقاومت بالایی دارد و به همین علت از قیمت بیشتری در مقایسه با سایر مدل‌ها برخوردار است. در واقع پوشش اکسید سیاه یک ماده یا روکش خاص نیست، بلکه نوعی روش ساخت مته از طریق گرمادهی و حرارت دادن است که منجر به افزایش طول عمر ابزار تا 50% خواهد شد. از این نوع مته می‌توان بر روی اجسام فلزی، فولاد و آلیاژها، مس و آلومینیوم، چوب، پلاستیک، PVC و … استفاده کرد.

پوشش پودر کربن

مته با پوشش پودر کربن در مواقعی کاربرد دارد که قصد سوراخکاری سنگ یا کاشی را داشته باشید. استفاده از این نوع مته با پوشش پودر کربن برای اجسام فلزی به هیچ وجه توصیه نمی‌شود.

پوشش نیترید آلومینیوم و تیتانیوم

رایج‌ترین نوع پوشش مته که بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد و می‌تواند طول عمر مته را 6 برابر کند؛ چراکه آلومینیوم فلزی نرم و تیتانیوم فلزی سخت و مقاوم است. به همین علت ترکیب این دو آلیاژ منجر به ایجاد یک پوشش حرفه‌ای خواهد شد. این نوع مته به منظور سورخکاری راحت در تمام مواد از جمله چوب، فلز، دیوار و … مورد استفاده قرار می‌گیرد.

انواع مته از نظر ساختار و کاربرد

مته‌ها نه تنها از نظر جنس و پوشش، بلکه از نظر ساختار و کاربرد نیز با یکدیگر متفاوت هستند و به دسته‌های زیر تقسیم می‌شوند:

مته آهن

مته آهن همانطور که از نامش پیداست، به منظور سوراخکاری سطوح آهنی مورد استفاده قرار می‌گیرد. مته‌ آهن نیز دارای مدل‌های مختلفی است و باید متناسب با نوع و سختی سطح آهن موردنظر انتخاب شود. برای سطوح آهنی ضعیف، مته‌های معمولی که در سطح بازار دیده می‌شوند مناسب خواهند بود. اما اگر میزان سختی آهن سطح مورد نظر بیشتر باشد، باید به سراغ مته آهنی با آلیاژ قوی‌تر رفت. بطور کلی مته آهن را می‌توان به سه دسته معمولی، HSS و کبالت تقسیم کرد که پیش‌تر درباره هرکدام صحبت کردیم.

مته چوب

مته چوب یکی دیگر از انواع مته دریل است که به دلیل داشتن نوک بسیار تیز، برای سوراخکاری چوب و لوازم MDF به کار می‌رود. این نوع مته در مقایسه با سایر مدل‌ها ارزان‌تر بوده و مقرون به صرفه‌تر است.

مته گردبر

از دیگر انواع مته با کاربردهای متنوع می‌توان به مته گردبر اشاره کرد. این نوع مته از یک استوانه خالی تشکیل شده که بر روی لبه‌های آن، دندانه‌هایی وجود دارند. این مته بصورت فنجانی برش ایجاد می‌کند و منجر به ایجاد استوانه‌ای توپر بر روی سطح موردنظر خواهد شد. این نوع سوراخکاری با شکل استوانه مزایایی را در بر دارد. برای مثال به منظور قرار دادن کابل‌ها در دیوار، می‌توان از مته گردبر استفاده کرد. از دیگر کاربردهای این نوع مته می‌توان به امکان ساخت انواع ماکت، میز، مبلمان و اسباب بازی اشاره کرد.

مته مخروطی

نام دیگر این نوع مته، مته کاجی است. یکی از رایج‌ترین انواع مته برای سوراخکاری سطح چوب که در مواردی برای فلزات نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. همانطور که از نامش پیداست، این مته ظاهری شبیه به مخروط یا کاج دارد. با استفاده از مته مخروطی می‌توان هرسوراخی با هر سایزی را ایجاد کرد؛ چراکه این ابزار با درجه‌بندی متفاوت به بازار عرضه شده است. از جمله مصارف این مته می‌توان به صنایعی همچون برقکاری، انگشترسازی و … اشاره کرد.

مته گرانیت

مته گرانیت همانطور که از نامش پیداست، برای سوراخکاری سنگ‌های گرانیت و سایر سنگ‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. مته گرانیت نیز در مدل‌های مختلفی موجود است و متناسب با میزان سختی جنس سنگ مورد نظر، باید مدل مناسب مته انتخاب شود.

مته برگی

یکی دیگر از انواع مته از نظر ساختاری که برای سطح چوبی استفاده می‌شود و ظاهری شبیه به برگ دارد. این نوع مته توانایی ایجاد سوراخ‌هایی با ارتفاع کم و قطر زیاد دارد. مته برگی در قطرهای متفاوت در بازار موجود بوده و برای ایجاد سوراخ‌هایی با اندازه‌های مختلف مناسب است. در نوک مته برگی معمولا سه زائده وجود دارد که منجر به ثابت شدن مته بر روی چوب شده و در نتیجه امکان ایجاد سوراخ با بیشترین میزان دقت وجود خواهد داشت.

مته آلومینیوم

مته آلومینیوم بصورت تیز و مخروطی ساخته شده و برای سوراخکاری فلزات نرم کاربرد دارد. از این نوع مته می‌توان برای سطوحی مثل برنج، مس، نیکل و آلیاژهای آلومینیومی استفاده کرد. در صنایعی از جمله تولید قطعات خودرو، قطعات هواپیما، ساخت موتورهای برقی و سیستم‌های خنک‌کننده این مته کاربرد دارد.

مته گازور

مته گازور برای مواقعی کاربرد دارد که قصد ایجاد سوراخی با سطح مقطعی بزرگ و عمق کم بر روی سطوح چوبی را داشته باشیم. مته گازور دارای سطحی استوانه‌ای شکل بوده و بر روی نوک آن شیارهایی تعبیه شده است. این شیارها ضمن چرخش بر روی سطح چوب، یک حفره کاملا یک اندازه و یکدست ایجاد خواهند کرد. مته گازور کاربردهای بسیار زیادی دارد و در مدل‌های مختلف با سایزهای گوناگون در بازار موجود است.

مته خزینه

مته خزینه چوب یکی دیگر از مته‌های مخصوص چوب که در کارگاه‌های نجاری بسیار کاربرد دارد. این نوع مته برای ایجاد سوراخ جهت قرار دادن پیچ داخل چوب یا MDF مورد استفاده قرار می‌گیرد. این مته می‌تواند سوراخی کاملا یکدست و دقیق بر روی سطح چوبی مورد نظر ایجاد کرده و در مدل‌های مختلفی در بازار موجود است.

مته حفاری

یکی از پیشرفته‌ترین انواع مته که در 4 مدل خراش دهنده، خردکننده سنگ، برنده و خراش انداز وجود دارد. این نوع مته برای انجام امور حفاری در صنعت نفت و گاز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مته منبت‌کاری

یک مته کاربردی برای منبت‌کاری بر روی چوب که عمده کاربرد آن در صنعت تولید محصولات چوبی است. برای استفاده از این نوع مته، ضمن نصب آن بر روی CNC، می‌توان کارهایی مثل شیارزنی و حک بر روی چوب را انجام داد.

مته مرغک

یکی از انواع مختلف مته که برای ایجاد سوراخ‌های دقیق و ظریف مورد استفاده قرار می‌گیرد. مته مرغک می‌تواند دقیقا در مرکز قطعه موردنظر سوراخ ایجاد کند. مته مرغک در سایزهای مختلف و مدل‌های گوناگون موجود بوده و عمده کاربرد آن در ماشین‌های تراش است.

مته شیشه

مته شیشه به گونه‌ای ساخته شده که برای سوراخ کردن انواع شیشه در ضخامت‌های گوناگون کاربرد دارد. برای ساخت این نوع مته از پوشش پودر الماس استفاده می‌شود و به همین علت امکان ایجاد سوراخ در مدت زمان خیلی کوتاه را دارد.

مته پیکور

نوعی مته با طراحی خاص که برای موادی با سطوح سخت و سرامیکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این نوع مته، ابزار برش‌دهنده بصورت دایره‌ای و از روی یک محور مرکزی پیچیده شده است. مته پیکور در مدل‌های مختلف موجود بوده و در صنایع همچون الکترونیک، ساخت و ساز و … کابرد دارد.

جمع‌بندی

مته به عنوان یکی از ابزارآلات پرکاربرد در صنایع مختلف و همچنین مصارف خانگی، در مدل‌های مختلف تولید و به بازار عرضه شده است. قیمت انواع مته دریل به عوامل مختلفی بستگی دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به نوع مته، کاربرد مته و برند تولیدکننده اشاره کرد. با شناخته انواع مته و بررسی هرکدام می‌توانید بهترین انتخاب را هنگام خرید داشته باشید.